Woordenlijst

 

Abatacept Een zogenaamde biological, een middel dat het afweersysteem reguleert. Abatacept wordt al meerdere jaren gebruikt voor de behandeling van reumatoïde artritis en bij een vorm van jeugdreuma. Het expertisecentrum doet onderzoek naar het effect van abatacept in Sjögren patiënten.

Afweersysteem Een geheel van cellen en weefsels in het lichaam die het lichaam beschermen tegen binnengedrongen virussen, bacteriën en lichaamsvreemde stoffen.

ANA Antinucleaire antistof Antistof tegen de kern van cellen die vaak in het bloed van mensen met een reumatische aandoening aanwezig is.

Antibiotica Medicijn tegen bacteriën

Anti-CCP Antistof, die in het bloed van mensen met reumatoïde artritis aanwezig kan zijn.

Anti-dsDNA Antistof, die in het bloed van mensen met SLE aanwezig kan zijn.

Anti-SSA Antistof, die in het bloed van mensen met het syndroom van Sjögren aanwezig kan zijn.

Anti-SSB Antistof, die in het bloed van mensen met het syndroom van Sjögren aanwezig kan zijn.

Antistof Een eiwit dat een belangrijke rol speelt in ons lichaam bij de afweer tegen ziekteverwekkers en sommige soorten gifstoffen.

Artralgie Pijnlijke gewrichten zonder tekenen van ontstekingen zoals zwelling, roodheid, warmte en bewegingsbeperking.

Artritis Gewrichtsontsteking: ontsteking van het gewrichtskapsel, zwelling en bewegingsbeperking.

Auto-immuunziekte Ziekte waarbij het immuunsysteem lichaamseigen cellen en stoffen als lichaamsvreemd aanziet. Het lichaam gaat dan antistoffen tegen de eigen weefsels vormen.

Bacterie Eencellig organisme. Sommige bacteriën kunnen ziekten veroorzaken. Voorbeelden van bacteriën zijn staphylococcen, streptococcen, hemophilus, mycobacterium tuberculosis (TBC).

Biologicals Medicamenten gemaakt van natuurlijke eiwitten die het afweersysteem remmen. Abatacept en Rituximab zijn biologicals die getest worden als behandeling voor Sjögren, maar nog niet geregistreerd zijn en daardoor nog niet voorgeschreven kunnen worden (behalve in studieverband).

Biopt Een stukje weefsel uit het lichaam om onderzoek mee te doen.

Bronchiëctasie Blijvende verwijdingen van delen van de luchtwegen (bronchiën) door beschadiging van de bronchuswand.

BSE Afkorting voor bezinkingssnelheid van de rode bloedlichaampjes. Het is gebleken dat de rode bloedcellen van mensen met een ontsteking sneller zakken dan die van gezonde mensen.

BUT-test Afkorting van break-up-time-test. Een test om de kwaliteit van het traanvocht te bepalen.

Chronisch Houdt langdurig aan.

Corticosteroïd Medicijn dat is afgeleid van het hormoon cortisol dat afkomstig is uit de bijnierschors (schors = cortex). Wordt ook wel corticoïd of prednison genoemd.

Cryoglobulines Abnormale eiwitten die door bepaalde witte bloedcellen (de B-lymfocyten, een onderdeel van het afweersysteem) worden aangemaakt. Deze cryoglobulines kunnen onder invloed van kou in het bloed gaan samenklonteren tot grotere deeltjes, wat klachten kan veroorzaken.

Cyclofosfamide Een sterk immuunsuppressief medicament. Dit is een middel dat de celgroei remt doordat het ervoor zorgt dat cellen niet meer kunnen delen. Het wordt ingezet om de groei van kankercellen te remmen, maar kan ook afweercellen reguleren.

Cytokinen Een molecuul dat effect heeft op de interactie tussen cellen en het gedrag van cellen door het activeren van bepaalde receptoren.

Echografie Weefsels en organen worden in beeld gebracht met behulp van ultra-geluidsgolven waarbij opnamen gemaakt van de ligging, samenstelling en eventuele afwijkingen van de inwendige organen.

Expertisecentrum Een ziekenhuis dat veel kennis heeft over een bepaalde aandoening en waar specialisten van verschillende disciplines nauw samenwerken met als doel vroegtijdige herkenning en behandeling. Er wordt hier ook veel onderzoek gedaan naar de aandoening.

Extraglandulaire manifestaties Klachten bij Sjögren patiënten die niet voortkomen uit beschadigingen van de klieren, maar andere weefsels.

Fenomeen van Raynaud Het verschijnsel dat bij kou en/of emoties vingers en tenen extreem wit worden door het samentrekken van de bloedvaatjes en daarna verkleuren naar paarsblauw en daarna rood.

Fluoresceïne Kleurstof die gebruikt wordt om vast te stellen of het slijmvlies in het oog beschadigd is.

Focusscore Het aantal witte bloedcellen dat gevonden wordt in speekselklierweefsel na een speekselklier biopt kan omgezet worden in een focus score. Een focusscore >1 kan de diagnose Syndroom van Sjögren bevestigen.

Gewrichtsontsteking Ontsteking van de binnenbekleding van het gewrichtskapsel.

Hepatitis Ontsteking van de lever

Hydroxychloroquine Een medicijn dat ontstekingen remt en bepaalde bacteriën en parasieten doodt.

Hyposialie Onvoldoende speekselproductie

Immunoglobuline Immuunglobulines of antistoffen zijn eiwitten die door de afweercellen worden geproduceerd om lichaamsvreemde stoffen op te ruimen en om infecties te bestrijden. Er bestaan vijf verschillende immuunglobulines: IgA, IgD, IgE, IgG en IgM.

Infectie Besmetting door bepaalde ziekteverwekkers die het lichaam binnendringen en zich vermenigvuldigen. Voorbeelden zijn bacteriën en virussen.

Informed consent De weloverwogen vrijwillig verkregen toestemming van een persoon voor deelname aan een studie of interventieprogramma.

Kaakchirurg Een chirurg die gespecialiseerd is in operaties van de kaakbeenderen en omliggende weefsels.

Keratoconjunctivitis Ontsteking van het oogbindvlies en het hoornvlies

Keratoconjunctivitis sicca Uitdroging van het oog door verminderde traanproductie of onjuiste samenstelling van traancomponenten, waardoor ontsteking van het hoorn- en bindvlies kan ontstaan.

Kunstspeeksel Kunstmatig speeksel om de mond vochtig te houden.

Kunsttranen Kunstmatige vloeistof om de ogen vochtig te houden.

Lissamine groen Kleurstof die gebruikt wordt om vast te stellen of het slijmvlies in het oog beschadigd is.

MALT-lymfoom Een langzaam groeiende tumor van een onderdeel van het lymfatische systeem dat MALT wordt genoemd. Het is een zeldzame vorm van het non-Hodgkin lymfoon dat zich meestal ontwikkelt in de grote oorspeekselklier, maar kan ook in lymfeklieren, longen, maag of beenmerg voorkomen.

MKA-chirurg Een mond-kaak-aangezichtschirurg is gespecialiseerd in het opereren van de beenderen van het aangezicht en de omliggende structuren, zoals de huid, slijmvliezen, gezwellen in de mondholte, etc.

Nefritis Ontsteking van de nieren

Neuropathie Het niet goed functioneren van een of meerdere zenuwen.

Non-Hodgkin-lymfoom Kwaadaardige ziekte van de lymfeklieren.

NSAID Afkorting van Non Steroidal Anti-Inflammatory Drug. Dit zijn medicijnen die de verschijnselen van een ontsteking verlichten en pijn en stijfheid verminderen. Voorbeelden zijn Ibuprofen, Naproxen,Diclofenac, Celebrex en Arcoxia

Onderkaakspeekselklier (glandula submandibularis) Een speekselklier die zich aan beide zijden net onder de kaakrand bevindt.

Ondertongspeekselklier( glandula sublingualis) Een speekselklier die zich onder de tong bevindt.

Oogarts Arts gespecialiseerd in de ogen.

Oorspeekselklier (glandula parotis) Een speekselklier die zich aan beide zijden vlak naast het oor bevindt.

OSS (ocular staining score) Een score die de mate van beschadiging in het oog aangeeft. In een test met fluoresceïne en lissamine groen wordt gekeken naar veranderingen het hoornvlies.

Parotis (glandula parotis) Oorspeekselklier

Parotitis Ontsteking van de glandula parotis/oorspeekselklier.

Petechiën Niet-wegdrukbare rode of paarse puntbloedingen, veroorzaakt door een zeer kleine oppervlakkige bloeduitstorting.

Pilocarpine Medicatie in de vorm van tabletten die speekselklieren en traanklieren stimuleert.

Placebo Een medicijn zonder werkzame bestanddelen. Het geneest zelf niets, maar kan bij inname voor een psychisch positief effect zorgen door het vertrouwen van de werking van een behandeling.

Plaquenil Zie hydroxychloroquine.

Prednison Een synthetische stof met de werking van een corticosteroïd. Het wordt gebruikt om ontstekingen af te remmen.

Purpura Niet-wegdrukbare rode of paarse bloedingen, veroorzaakt door oppervlakkige bloeduitstortingen. Purpura zijn groter dan petechiën.

Reumafactor Een afweerstof in het bloed die vaak voorkomt bij mensen met chronische ontstekingsreuma (in 70% van de mensen met reumatoïde artritis, maar ook bij ongeveer 5% van de gezonde mensen).

Reumatische aandoening Onder reumatische aandoeningen vallen een groot aantal ziekten, die gepaard gaan met klachten en afwijkingen van het bewegingsapparaat. Ook kunnen andere (inwendige) organen bij deze ziekten betrokken raken. Zij zijn niet veroorzaakt door letsel van buitenaf.

Reumatoïde artritis Een ontsteking van meerdere gewrichten die langer dan drie maanden duurt. Mensen met RA hebben last van pijn, stijfheid en zwelling van gewrichten. Op den duur treedt vaak beschadiging op van het gewricht. Alle gewrichten kunnen aangetast worden.

Reumatoloog De reumatoloog is een medisch specialist met speciale kennis en deskundigheid van de reumatische ziekten. Hij/ zij is bij uitstek toegerust om reumatische ziekten te behandelen waarbij ontsteking in gewrichten optreedt, maar ook inwendige organen betrokken kunnen zijn.

Rituximab Een zogenaamde biological, een middel dat het afweersysteem remt. Het wordt gebruikt voor de behandeling van ernstige actieve reumatoide artritis. Het expertisecentrum doet onderzoek naar het effect van Rituximab in Sjögren patiënten.

Schirmertest Test om vast te stellen hoeveel traanvocht het oog produceert.

Sialoadenitis Ontsteking van de speekselklier.

Sialochemie Bepaling van de samenstelling van speeksel dat is opgevangen bij de speekselafname.

Sialogram Röntgenfoto van de speekselklieren met behulp van contrastvloeistof.

Sialometrie Test om vast te stellen hoeveel speeksel wordt geproduceerd door de speekselklieren.

Sicca Droog

Sicca-syndroom Siccasyndroom is een combinatie van klachten van droogheid van de slijmvliezen, vooral van ogen, mond en huid. Komt zowel voor als onderdeel van de ziekte van Sjögren als op zichzelf staand syndroom of ten gevolge van medicatie.

SLE Afkorting voor Systemische Lupus Erythematodes. Eenreumatische aandoeningwaarbij het bindweefsel ontsteekt en schade aan de huid, gewrichten en inwendige organen veroorzaakt.

Vasculitis Ontsteking van de wanden van bloedvaten.

Virus Zeer kleine ziekteverwekker, kleiner dan een bacterie. Een virus is niet te bestrijden met antibiotica.

Xerophtalmie Droge ogen als gevolg van een verminderde traanproductie of een onjuiste samenstelling van traancomponenten.

Xerostomie Droge mond als gevolg van een verminderde speekselproductie of een onjuiste samenstelling van speekselcomponenten.